Ngày xửa ngày xưa, trong một ngôi làng nhỏ giữa thung lũng xanh ngát, có một cô gái tên là Lý, xinh đẹp và hiền thục. Cha nàng là một người nông dân chất phác, sống khổ cực nhưng luôn yêu thương và chăm sóc cho con gái. Khi Lý trưởng thành, có một chàng trai nghèo tên là Đỗ, một học trò khốn khó nhưng rất thông minh, đã đến nhà hỏi cưới. Chàng là một người trầm tư, thường xuyên mơ mộng về những trang sách đầy tri thức. Khi biết Lý là con gái của người nông dân, chàng mang theo trầu cau và tâm huyết đến cầu hôn.
Nhìn thấy sự chân thành trong ánh mắt Đỗ, người cha Lý đã đồng ý hạnh phúc trước mong ước của con. Cô gái vui mừng không khác gì những bông hoa nở rực rỡ trong nắng sớm. Nhưng niềm vui ngắn ngủi, chỉ sau lễ cưới, người cha thân yêu qua đời vì bạo bệnh, để lại Lý và Đỗ giữa trần gian khắc nghiệt.
Dẫu cho cuộc sống không mấy dư dả, hai vợ chồng vẫn sống hòa hợp bên nhau, trong ngôi nhà nhỏ xinh xắn với một khu vườn nhỏ đầy hoa trái. Đỗ dành cả thời gian để đọc sách, còn Lý thì quay tơ, họ thường nắm tay nhau lưu giữ bao nhiêu kỷ niệm đẹp. Những buổi tối, ánh sáng từ ngọn đèn dầu lung linh chiếu sáng, chàng giảng giải cho vợ về những bài thơ cổ, còn nàng ngồi bên cạnh chăm chú lắng nghe, không chỉ là một sự đồng điệu mà là một tình yêu thuần khiết.
Rồi một hôm, bỗng nhiên bệnh tật ập đến với Đỗ. Chàng mắc phải căn bệnh hiểm nghèo, là một loại hủi khiến cơ thể dần dần biến dạng, làm nản lòng mọi hy vọng. Lý, rơi vào hoang mang, đã quyết tâm tìm mọi cách cứu chữa cho chồng. Nàng đã bán hết trang sức, thậm chí cả mảnh vườn mà họ đã vất vả vun đắp, để chạy chữa cho chàng, nhưng bệnh tình vẫn ngày một trầm trọng hơn.
Bệnh tật khiến Đỗ thui chột, và mọi người quanh làng bắt đầu xa lánh. Duy chỉ có Lý, người vợ kiên cường, đã không ngừng chăm sóc cho người chồng tội nghiệp, hai tay thoi thóp, giờ đây lòng tràn đầy tình thương. Thương vợ vì phải gánh chịu khổ sở, Đỗ đã từng khuyên nàng:
“Em hãy về với mẹ, đừng vì anh mà phải chịu đựng đau đớn.”
Nhưng Lý kiên quyết đáp lại:
“Vợ chồng có nghĩa tình thắm thiết, em không thể nào rời xa chàng. Bệnh tật chỉ là một cơn gió dỗi hờn, thề nguyện em mãi bên chàng.”
Một buổi tối, trong lúc cơn đau ập đến, Đỗ quyết định rời xa người vợ để mong nàng có cuộc sống tốt đẹp hơn. Chàng viết một bức thư nói rằng bản thân sẽ không trở lại và khuyên Lý tìm hạnh phúc mới. Sau khi Đỗ ra đi, Lý đã khóc cạn nước mắt, trống trải trong nỗi nhớ thương. Dẫu mẹ nàng khuyên nhủ, Lý quyết định ở vậy suốt cuộc đời.
Ba năm trôi qua, Lý không nhận tin tức của Đỗ, niềm hy vọng về một ngày đoàn tụ ngày càng mờ nhạt. Mẹ nàng đau lòng khi thấy con gái không thể mở lòng, luôn tìm mọi cách khuyên nhủ Lý nhưng nàng vẫn lắng nghe những tiếng lòng quen thuộc. Thời gian dần trôi, những người đàn ông đến cầu hôn ngày càng đông, trong đó có một chàng trai họ Nguyễn. Dẫu có xô bồ, Lý vẫn không thể quên hình bóng của Đỗ, trái tim nàng khắc khoải giữa việc vợ con và tình yêu đã qua.
Cuối cùng, chịu sự tác động từ dòng đời, Lý đồng lòng bước vào cuộc sống mới với chàng trai họ Nguyễn. Hạnh phúc lúc đầu đến với họ, nhưng trong lòng Lý luôn lẩn khuất hình ảnh của Đỗ. Từ đây, cuộc sống đã thay đổi, Lý đã sinh ra hai đứa con trai kháu khỉnh và chồng nàng trở thành một quan chức sau thời gian học hành miệt mài.
Năm nọ, thiên tai ập đến, mất mùa hoành hành khắp các làng xóm. Trong lúc ấy, Đỗ bỏ xứ đi lang bạt, không muốn làm khổ người vợ cũ. Chàng sống một cuộc đời bỏ bê bản thân, có lẽ chỉ còn lại ký ức về Lý. Thời gian trôi, cơ thể chàng thối rữa, cùng với lòng tự trọng khiến Đỗ cúi đầu lang thang sống qua ngày.
Gần đây, một phiên cứu trợ lương thực diễn ra, Đỗ đã quyết định đến để xin chút gạo. Khi được gặp quan án, chàng đã dõng dạc nói:
“Tôi là một người tàn tật, không muốn xin lương thực chỉ muốn một chút trợ giúp.”
Hồ hởi khi nghe những điều ấy, quan án sẵn lòng giúp đỡ khi thấy sự thông minh chàng mang lại dẫu bên ngoài rách rưới. Những lời văn chương và thơ ca thanh tao được chàng diễn đạt làm cho quan án cảm động và tặng chàng một khoản tiền phong phú hơn những người khác.
Tối hôm ấy, vợ quan án nghe được câu chuyện và thấy có điều gì đó quen thuộc trong chàng trai ấy. Nàng đã lặng lẽ đến chợ để tìm cho ra người chồng cũ và khi chứng kiến Đỗ, lòng nàng đau nhói. Bao năm qua trôi, giờ đây, người tình cũ đã trãi qua bao thăng trầm vất vả.
Lý, với tấm lòng đầy hoài niệm, đã âm thầm tìm cách giúp đỡ Đỗ mà không để cho chồng mới biết. Nàng thuyết phục để Đỗ ở lại trong một gian lều nhỏ gần nhà, như một người bạn tri âm giữa bộn bề cuộc sống.
Từ đó, nàng cử người hầu chăm sóc cho Đỗ mà không một ai hay biết. Một đêm nọ, vì sự khó chịu trong người, Đỗ tìm ra cuộn nước mát để uống mà không biết thời điểm uống phải nước có một con rắn trắng chết. Cuộc đời như sang một trang mới, căn bệnh tự nhiên biến mất, trả lại cho chàng sắc diện như trước.
Với tâm thế mới, Đỗ tiếp tục chinh phục con đường học vấn và cuối cùng đỗ đạt và trở thành một tiến sĩ. Lý, trong lòng tươi vui nhưng cũng chất chứa nỗi đau khổ vì không thể nói ra hết tâm tư của mình.
Nhưng một ngày đẹp trời, nghe tin người chồng cũ sắp trở về sau thời gian thi cử, Lý dũng cảm viết một bức thư gửi chồng mới, bày tỏ nỗi lòng cùng lý do nàng vốn đã giấu kín. Nàng mong muốn có thể thu xếp để cho hai đứa con trai lớn lên dưới ánh sáng của cả hai cha và mẹ.
Cuối cùng, nàng quyết định dứt khoát ra đi vào một cuộc sống mới đầy hứa hẹn, không biết điều gì đang chờ đợi phía trước. Một hình ảnh của tình yêu cao đẹp và lòng chung thủy ấy sẽ mãi mãi khắc cốt ghi tâm trong trái tim mọi người.
Chúc các bạn, anh, chị em có được những giờ phút thư giãn khi đọc truyện cổ tích tại website Cổ tích Việt Nam.
