Ngày xưa, tại một vùng đất yên bình thuộc xã Khúc Phụ, tổng Thổ Bình, châu Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang, có một người phụ nữ góa chồng sống đơn độc trong thôn Mô Cuống. Bà lão này không có ai bên cạnh, mỗi ngày đều ra thác Cuống, nơi dòng nước trong xanh chảy róc rách, để bắt tôm cá, nuôi sống bản thân.
Một ngày nọ, khi bà đang miệt mài bên dòng thác, trong ánh nắng lung linh, bà phát hiện ra một quả trứng màu trắng, lớn gần bằng trứng gà, nằm lặng lẽ giữa những tảng đá. Bị bất ngờ và lo lắng, bà vội lượm lấy và vứt đi xa, không muốn chạm vào điều gì mà bà không hiểu.
Nhưng kỳ lạ thay, trong những ngày sau đó, quả trứng ấy lại xuất hiện nhiều lần ở những nơi khác. Tò mò và cũng một phần vì lòng trắc ẩn, bà lão quyết định mang nó về nhà. Bà đặt quả trứng vào ổ gà, tin rằng nếu nó nở ra, có thể sẽ mang lại chút niềm vui cho cuộc sống đơn điệu của mình.
Thế rồi, một tháng sau, quả trứng nở ra, tạo thành một sinh vật kỳ lạ, trông giống như một con lươn nhưng lại có vẻ đẹp huyền bí. Bà lão quyết định thả nó vào một chĩnh nước để theo dõi sự phát triển của nó. Không lâu sau, con vật lớn nhanh như thổi, chiếm hết chỗ trong chĩnh nước. Thấy tình hình không ổn, bà bèn mang nó ra suối Mô Cuống, không ngờ rằng đó chính là con giao long.
Con giao long với bộ vảy trắng tuyệt đẹp này không chỉ là một sinh vật kỳ ảo mà còn là một người bạn hiền. Nó bắt đầu gọi bà lão là mẹ nuôi, và mỗi ngày, nó dẫn bà đến bên dòng thác để bắt tôm cá, mang lại cho bà cuộc sống đầy đủ. Vào những ngày giỗ, bà lại gọi:
“Cuống, Cuống!”
Chỉ cần tiếng gọi ấy vang lên, giao long liền xuất hiện, vươn mình lên mặt nước, và hỏi:
“Mẹ cần gì hôm nay?”.
Bà lão mỉm cười:
“Ngày mai có giỗ trong nhà, con giúp mẹ bắt một ít cá nhé?”
Giao long ngay lập tức vâng lời, lặn sâu xuống dòng nước, và chỉ một lát sau đã mang lên một mẻ cá đầy ắp, đủ cho cả gia đình bà lão cùng bạn bè tham dự bữa tiệc.
Nhưng hạnh phúc của họ không kéo dài mãi. Từ dòng thác lớn Sa Hương, một con giao long khác, sắc đen, đã bơi ngược dòng đến đây nhằm tranh giành lãnh thổ với con giao long trắng. Cuộc chiến giữa hai con giao long kéo dài suốt ba ngày, khiến bầu không khí quanh vùng nặng nề và u ám. Bà lão lo lắng cho con nuôi của mình, nên đã quyết định đi cầu cứu.
“Mẹ ơi, hãy giúp con! Khi nào thấy thân hình đen nổi lên mặt nước, xin mẹ hãy dùng dao chém!” Nó nhắc lại.
Bà lão, với lòng dũng cảm, đã lấy một con dao dài, sắc bén, chuẩn bị sẵn sàng. Ngày hôm sau, vào giờ ngọ, bà ra bờ thác, nhìn thấy hai con giao long đang quần thảo, nước tung tóe lên cao. Khi con giao long đen nổi lên mặt nước, bà quyết định làm theo lời con nuôi. Nhưng trong phút chốc lo lắng, bà lại lỡ chém trúng con giao long trắng.
Giao long trắng rên xiết, kêu lên:
“Mẹ ơi, mẹ đã chém lầm vào con rồi… Số phận đã như vậy, đừng tiếc thương con”.
Vừa dứt lời, nó biến mất, để lại nỗi đau đớn trong lòng bà lão. Ba ngày sau, xác con giao long nổi lên chỗ ấy, dân làng đã vớt lên và chôn cất ở cánh đồng trước nhà bà, lập nên một đền thờ theo phong cách bình dị. Hiện nay, mộ giao long được gọi là mộ Thần Cuống, trở thành linh thiêng trong mắt mọi người.
Những người dân quanh vùng thường dành những buổi lễ vào tháng hai hàng năm để tôn kính, tưởng nhớ vị thần xưa kia đã cứu giúp bà lão và mang lại sự sống cho họ. Qua câu chuyện này, bà lão không chỉ học được về tình yêu thương và sự hy sinh, mà còn nhắc nhở mọi người nhớ đến những vẻ đẹp tiềm ẩn trong cuộc sống và giá trị của tình bạn thật sự.
Chúc các bạn, anh, chị em có được những giờ phút thư giãn khi đọc truyện cổ tích dân gian tại website Cổ tích Việt Nam.
